Olası İstanbul Depremi Raporu dehşete düşüren rakamları ortaya çıkardı. Can kaybı 14 binin üzerinde… Yaralı sayısı yaklaşık 40 bin… Hasar görmesi beklenen bina sayısı yüz binlerce… İşte o raporun detayları…
Türkiye’de gerçekten dünya çapında değerli deprem üzerine uzmanlaşmış bilim insanları var. Ve bu uzmanlar yine tüm dünyadan meslektaşlarıyla bir çok ortak proje gerçekleştiriyor ve Türkiye adına önemli bir referans oluyor.
Bütün bunlar gerçekleşirken güzel ülkemiz için de bilimin ışığında çok ciddi çalışmalar gerçekleştiriyorlar. Bunlardan bir tanesi inanın beni son dönemlerde en çok etkileyen raporlardan biri olarak dikkatimi çekti.
Bugün sizlerle bunu paylaşmak istedim. Gerçi TV 100 ekranlarında da bu konu çok sık işleniyor ama siz değerli okuyucularımızla da bir kez daha üzerinden yürümekte fayda olur diye düşündüm.
BİR KEZ DAHA
İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi imzalı rapor medyada biraz yer aldı ama saatlerce bu raporu okuyup gözden kaçabilen önemli bölümlerini siz değerli okuyucularımız için ön plana çıkarmaya çalıştım.
7 şiddetine yakın bir deprem güzelim İzmir’imizi yıktı. Yine değerli canlarımızı bizden aldı götürdü. Bu kaçıncı deprem, bu kaçıncı aynı tartışmalar ve aynı uyarılar.
Ama biz hala aynı noktadayız. Ancak başta dediğim gibi İstanbul’da hazırlanan ve olası bir deprem sonucu karşılaşılması muhtemel tabloyu özetleyen rapor bize her şeyi söylüyor. Sadece İstanbul gibi görünse de nerede olduğumuza dair her yeri.
Bakın bilim, ciddi araştırmalar bize olası İstanbul depremi hakkında ve genel tablo ile ilgili neler anlatıyor;
İŞTE O RAPOR
“İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi”, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü ve Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğü arasında yapılan sözleşme kapsamında Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı tarafından gerçekleştirilmiştir.
İstanbul’un kentsel ölçekte deprem kayıplarının tahmini ile ilgili son çalışma 2009 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı, Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü ve Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı tarafından gerçekleştirilen “İstanbul Olası Deprem Kayıp Tahminleri” çalışmasıdır.
2009’dan bu yana geçen 10 senede, İstanbul’da önemli kentsel değişim/dönüşüm süreçleri yaşanmıştır. Kent nüfus, üstyapı ve altyapı unsurları olarak hızla büyümekte, gelişmekte ve değişmektedir.
2000 SONRASI KRİTİK
İstanbul bina stoğunun yaklaşık %30’luk bir bölümü artık, 2000 yılı sonrası inşa edilmiş görece yeni yapılardan oluşmaktadır. Kentsel dönüşüm projeleri hızla devam etmektedir. Toplu konut/site türü yapılaşma kent içi boş alanlarda ve kent çeperinde sürmekte, çok sayıda 20 kat üstü yüksek yapı inşa edilmiş ya da edilmektedir. Önemli altyapı projeleri (Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve bağlantı yolları, Marmaray, Avrasya tüneli, yeni metro hatları) devreye girmiştir. Altyapı ve üstyapıda meydana gelen tüm bu değişimlere ek olarak, geride bıraktığımız 10 sene içinde İstanbul’un deprem tehlikesi ile ilgili yeni bilimsel araştırmalar gerçekleştirilmiş, yeni bilgi ve bulgular ortaya konmuştur. Tüm bu gelişme ve değişimler, İstanbul ili genelini kapsayan deprem kayıp tahminlerinin güncellenmesi ihtiyacını ortaya koymuştur.
Bu proje ile İstanbul’un güncel nüfus, bina ve altyapı envanterleri kullanılarak, kentin olası deprem hasar ve kayıp tahminlerinin yenilenmesi amaçlanmıştır. Kocaeli ve Düzce depremlerinin 20. yılında, en son deprem tehlikesi bilgi ve modelleri ışığında, güncel üstyapı ve altyapı envanter bilgileri kullanılarak elde edilmiş sonuçların, her türlü kentsel fonksiyona ilişkin planlama çalışmasında, afet müdahale planlarında, depreme karşı yapısal iyileştirme ve kentsel dönüşüm çerçevesinde öncelikli bölgelerin saptanması çalışmalarında göz önüne alınması ve kullanılması büyük önem taşımaktadır.
Proje, deprem tehlike analizlerini, kentsel üstyapı ve altyapı unsurlarının risk analizlerini ve Yenikapı ve Maltepe miting alanlarının deprem risk değerlendirmesi çalışmalarını kapsamaktadır. Kentsel deprem tehlike ve risk analizleri deterministik ve olasılıksal yaklaşımlarla gerçekleştirilmiş, Yenikapı ve Maltepe miting alanlarının deprem risk değerlendirmesinde ise çeşitli titreşim ölçüm ve modelleme yaklaşımları kullanılmıştır.
ÇOK SAYIDA DENEME
İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi; Bu raporda, Mw=7,5 büyüklüğündeki bir senaryo depremi, benzetim yoluyla elde edilmiş 15 farklı deprem senaryosu, ve 72, 475 ve 2475 yıllık yineleme periyodlarına karşılık gelen olasılıksal deprem yer hareketi dağılımları sonucunda oluşması muhtemel bina hasar, can kaybı ve yaralı sayısı ve altyapı hasarları tahminleri kapsanmaktadır. Yenikapı ve Maltepe miting alanlarına ilişkin yapılan çalışmalar, elde edilen sonuçlar ve değerlendirmeler ise, konu ve sunum bütünlüğünü sağlamak açısından ayrı bir raporda sunulmuştur.
VE KORKUNÇ TABLO
Binalar
Mw=7,5 büyüklüğündeki senaryo depreminde İstanbul’daki binaların ortalama %57’sinin hasar görmeyeceği tahmin edilmektedir. Binaların ortalama %26’sının hafif, %13’ünün orta, %3’ünün ağır ve %1’inin çok ağır hasar görmesi beklenmektedir. İstanbul’da analiz edilen toplam bina sayısı 1.166.330’dur. Ağır ve çok ağır hasarlı binaların aldıkları deprem hasarı onarılamayacak boyutta olmakta ve bu hasar seviyelerindeki binaların yıkılıp tekrar yapılması gereği ortaya çıkmaktadır. Öte yandan orta hasarlı binaların da onarım yerine yıkılp yeniden inşası çoğunlukla daha uygundur. Senaryo depreminde İstanbul’daki binaların ortalama %17’sinin (yaklaşık 194.000 bina) orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin edilmektedir. Yaklaşık 972.000 binanın ise hasarsız veya hafif hasarlı olması beklenmektedir. Benzetim senaryolarının meydana getirdiği ortalama hasarlara bakıldığında, elde edilen sonuçların Mw=7,5 deterministik senaryosundan çok uzak olmadığı, ancak, depremin olma şekline göre meydana gelecek hasarların verilen ortalama değerlerin önemli ölçüde altında veya üstünde gerçekleşme olasılığı bulunduğu görülmektedir.
Olasılıksal deprem tehlikesi yaklaşımıyla elde edilmiş deprem yer hareketleri kullanılarak hasar tahminleri yapılmıştır. Yinelenme periyodu 475 yıl olan deprem seviyesi altındaki hasarlarla, deterministik hasarlar (senaryo depremi) arasındaki fark ağır ve çok ağır hasar seviyesinde 3-4 kat iken, düşük hasar seviyelerine indikçe kapanmaktadır. Deterministik hasar seviyeleri 72 ila 475 yıl yineleme periyodu arasına bir noktaya oturmakta ve Marmara Denizi içinde meydana gelebilecek büyük depremlerin yinelenme periyodu olarak tahmin edilen yaklaşık 250-300 yıla denk gelmektedir.
Enkaz değerlendirmesi
Yapılan hesaplar İstanbul’da senaryo depremi sonrası 25 milyon ton ağırlığında bir enkaz ortaya çıkabileceğini göstermektedir.
Yüksek binalar
İstanbul bina envanterindeki yüksek binalar (kat sayısı 20 ve daha fazla olan binalar) için yapılan değerlendirmeler bu tür binaların ortalama olarak %78’inin en büyük göreli kat öteleme oranı limitlerini %50 olasılıkla aşmayacağı yönündedir. Bu, yüksek binaların sadece kaç katlı olduklarına ve inşa yıllarına bakılarak yapılmış indikatif bir tahmin olup, bir ilk değerlendirme niteliğindedir.
Yapısal hasara bağlı mali kayıplar
EN AZ 68 MİLYAR HASAR
Yapısal hasara bağlı mali kayıpların ortalama 68 Milyar TL mertebesinde olması beklenebilir. Yapısal olmayan hasarlara bağlı kayıplar da göz önüne alındığında mali kaybın 120 Milyar TL seviyelerinde gerçekleşmesi öngörülmektedir. Bu tahmin Mw=7,5 senaryo depremi için geçerlidir. Hasarlar için yukarıda sunduğumuz farklı deprem tehlikesi hesaplama yaklaşımlarının sonuçlara etkisiyle ilgili değerlendirme, mali kayıplar için de geçerlidir.
CAN KAYBI?
Can kaybı ve yaralı sayısı tahminleri
Mw=7,5 büyüklüğündeki senaryo depreminin gece meydana gelmesi halinde, İstanbul’da ortalama 14.150 civarında can kaybı meydana gelebileceği tahmin edilmiştir. Depremin gündüz saatlerinde olması durumunda beklenen can kaybı ortalama 12.400 civarındadır. Gece depreminde yaklaşık 8.100, gündüz depreminde ise 7.450 kişinin ağır yaralanması beklenmektedir. Buna ek olarak hastane şartlarında tedavi görmesi gereken yaralı sayısı tahminleri gece depremi için 39.650, gündüz depremi için 37.500’dür. Benzetim senaryoları ortalama can kaybı ve yaralı tahminleri, deterministik senaryo için yapılan tahminlerin yaklaşık 1,5 katıdır. 475 yıl yinelenme periyodu için yapılan tahminler ise deterministik senaryonunun kabaca 3,7 katına denk gelmektedir. Burada da benzetim senaryolarından elde edilen sayıların, senaryo özelliklerine göre önemli farklılıklar gösterdiğinin altını çizmek gereklidir.
Acil barınma ihtiyacı
İstanbul’da Mw=7,5 senaryo depremi sonrasında yaklaşık 640.000 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı tahmin edilebilir. Hane başına 3 kişilik nüfus kabulüyle, yaklaşık 2.000.000 kişinin acil barınma ihtiyacı içinde olması beklenmektedir.
Doğal Gaz
Altyapı İGDAŞ boru hatlarında, kent çapında 355 noktada onarım ihtiyacının oluşabileceği tahmin edilmektedir. İGDAŞ istasyonlarının yaklaşık %60’nın senaryo depremi sonucunda hasar almayacağı veya hafif hasar göreceği tahmin edilmektedir. İstasyonların yaklaşık %40’ının ise ağırlıklı olarak orta olmak üzere orta ve daha üst seviyede hasar görmesi beklenebilir. 86.500 civarında orta ve daha üst seviyedeki hasarlı binalarda bulunan doğal gaz servis kutusunun devre dışı kalması olasılık dahilindedir.
Su şebekeleri
İSKİ su şebekesinde senaryo depreminde 463 noktada, atık su şebekesinde ise 1045 noktada onarım ihtiyacının oluşabileceği hesaplanmıştır. Bu rakamlar, içme suyu veya atık su boru hatlarında meydana gelecek tekil sızıntı veya kırılma vakalarının sayısından ziyade hücre başına hesaplanan onarım ihtiyacı sayılarının toplamını ifade etmektedir.
Elektrik
İstanbul elektrik şebekesi nakil hatlarının %95’inin senaryo depremini hasarsız veya hafif hasarlı durumda atlatması beklenmektedir. Şebekenin %5’inde ise orta düzeyde hasarlar beklenebilecektir. Trafo merkezlerinin ise %69’unun hasarsız ve hafif hasarlı olacağı, trafoların %31 kadarının ise orta hasar ve üstü seviyede hasar alacağı tahmin edilmektedir.
Yol kapanma analizi
Özellikle tek ve çift şeritli yolların bulunduğu tarihi yarımadada, Fatih ilçesine komşu ilçelerde, Beyoğlu, Şişli, Alieyköy, Zeytinburnu, Bayrampaşa, Esenler gibi ilçelerde, tek ve çift şeritli yolların, yer yer hücre başına 30’a kadar varan noktada, bina hasarına bağlı olarak kapanabileceği ön görülmektedir. Üç ve daha çok şeritli yolların tümüyle kapanması kapanması beklenmemekte olup, bu yollarda kısmı kapanmalar meydana gelebilir. Deprem sonrasında, yolun kendisinde veya yol üzerindeki köprü ve viyadüklerde bir hasar olmaması durumunda kullanılabilir durumda olacakları tahmin edilmektedir.
Binaların işlevlerine göre hasar görebilirlik durumları
Ticari alanların, sanayi ve üretim tesisleri ile konaklama tesislerinin %60’dan fazlası en büyük yer ivmesinin 0.2g’den büyük olduğu bölgelerde bulunmaktadır. Eğitim ve kültür kurumlarının, sağlık ve spor tesislerinin ve dini kurumların %50’ye yakını da bu yer hareketi bölgesindedir. Bu yer hareketi seviyeleri, deprem sırasında yapısal güvenilirliklerini koruma ve sonrasında işlevlerini devam ettirme zorunluluğu olan eğitim kurumları, sağlık tesisleri, ticari alanlar, konaklama tesisleri, kültür kurumları ve dini tesislerde, binanın hasargörebilirliğine de bağlı olarak, zarara yol açabilecek düzeydedir.
DEĞERLENDİRME
Bu raporda sunulmuş olan bütün tahminler, deprem mühendisliği literatüründe yer alan, analitik çalışmalara veya depremlerde yaşanmış deneyimlerden yararlanarak oluşturulmuş ampirik modellere dayanmaktadır. Bu modeller, bütün istatistiksel modellerde olduğu gibi kabullere dayanmakta ve çeşitli belirsizlikler içermektedir. Sunulan sonuçlar kullanılan modellerden elde edilen ortalama değerlerdir. ‘
Evet bu detaylı raporda tablo aynen böyle. Takdir siz değerli okuyucularımızın. Hep iyilerle ve iyi şeylerle karşılaşın…
Sağlık dileklerimle.